നേപ്പാൾ യാത്ര – ഭാഗം 2
സിദ്ധാർത്ഥൻ എന്ന ഗൗതമരാജകുമാരനെ പറ്റി ആദ്യമായി കേട്ടത് മൺറോത്തുരുത്ത് ഗവ. എൽ.പി. സ്കൂളിൽ മൂന്നാംക്ലാസ്സിൽ പഠിക്കുമ്പോളാണ്. അമ്പുകൊണ്ട് പരിക്കേറ്റ പക്ഷിയെ പരിചരിക്കുന്ന രാജകുമാരന്റെ കഥ അലക്സാണ്ടര്‍ സാറാണ് പറഞ്ഞാതെന്നാണ് ഓർമ്മ. നേപ്പാളിലെ നാട്ടുരാജ്യങ്ങളായ കപിലവസ്തുവും ലുംബിനിയും ഒക്കെയുണ്ടായിരുന്നു ആ കഥകളിൽ. സിദ്ധാര്‍ത്ഥ രാജകുമാരൻ ഗൗതമബുദ്ധനായ കഥയിലൂടെ ഈ സ്ഥലങ്ങള്‍ കൂടുതൽ പരിചിതമായി. കപിലവസ്തുവിലെ കൊട്ടാരവും അവിടെ ഓടിക്കളിക്കുന്ന സിദ്ധാര്‍ത്ഥനും അതിന്റെ പരിസരവും ഒക്കെ ഞാനെന്റെ മനോരാജ്യത്തിൽ വരച്ചിട്ടിരുന്നു. എന്നെങ്കിലും ഒരിക്കൽ നേപ്പാളിൽ പോകുമെന്നും അന്ന് സിദ്ധാര്‍ത്ഥ രാജകുമാരന്റെ കൊട്ടാരം കാണുമെന്നും മനസ്സിൽ കുറിച്ചിട്ടത് എൽ.പി. സ്കൂളിൽ വച്ചാണ്.
കോളേജിൽ പടിക്കുമ്പോഴാണ് യോദ്ധ സിനിമ റിലാസാകുന്നത്. നേപ്പാൾ എന്ന രാജ്യത്തോടുള്ള താല്പര്യം ഊട്ടിയുറപ്പിക്കുന്നതിൽ ആസിനിമ നല്ല പങ്കു വഹിച്ചു.
തീയതി – ഏപ്രിൽ 10, 2018.
ഒരു ഒമ്പതുവയസ്സുകാരൻ മനസ്സിൽ കുറിച്ചിട്ട മോഹവുമായാണ് ഞാൻ ഉത്തര്‍പ്രദേശിലെ നേപ്പാൾ അതിര്‍ത്തിയിൽ നിൽക്കുന്നത്. ഇന്ത്യൻ ഭാഗത്ത് സൊനൗലി എന്നും നേപ്പാൾ ഭാഗത്ത് ബേലിയ എന്നുമാണ് ഈ അതിര്‍ത്തി പട്ടണം അറിയപ്പെടുന്നത്. അതിര്‍ത്തി കടക്കുന്ന നിങ്ങളെ പരിശോധിക്കാൻ ആരുമുണ്ടാകില്ല. നേപ്പാളി എമിഗ്രേഷൻ ഓഫീസ് തൊട്ടടുത്തു തന്നെയുണ്ട്. ഇന്ത്യൻ പൗരന്മാര്‍ക്ക് വിസയില്ലാതെ പ്രവേശിക്കാവുന്ന രാജ്യമാണ് നേപ്പാൾ. എമിഗ്രേഷൻ നിര്‍ബന്ധമല്ല, എങ്കിലും ഫ്ലൈറ്റിനാണ് നിങ്ങൾ തിരികെ വരാൻ ഉദ്ദേശിക്കുന്നതെങ്കിൽ, എയര്‍പോര്‍ട്ടിലെ എമിഗ്രേഷൻ വിഭാഗത്തിൽ നിന്നുള്ള ചോദ്യം ചെയ്യൽ ഒഴിവാക്കാൻ, നിങ്ങളുടെ കൈവശം പാസ്പോര്‍ട്ടുണ്ടെങ്കിള്‍ അതിൽ എന്‍ട്രി സീൽ വയ്ക്കുന്നതാണ് നല്ലത്.
ഉച്ചയായതിനാൽ നല്ല വിശപ്പുണ്ടായിരുന്നു. തൊട്ടടുത്തുള്ള ഒരു ഹോട്ടലില്‍ നിന്നും ചപ്പാത്തിയും ദാൽ കറിയും കഴിച്ചു. സാധാരണ വടക്കേഇന്ത്യൻ രുചിയിൽ നിന്നും ഒട്ടും വ്യത്യസ്തമായിരുന്നില്ല അവിടത്തെ ഭക്ഷണം. തൊട്ടടുത്തു തന്നെ കറൻസി മാറ്റം നടത്തുന്ന ഒരു ഷോപ്പിൽ കയറി, 5000 ഇന്ത്യൻ രൂപ നേപ്പാളി രൂപയായി മാറ്റി. 100 ഇന്ത്യൻ രൂപ കൊടുത്താൽ 160 നേപ്പാളി രൂപ ലഭിക്കും. (പത്തുരൂപക്ക് ഇന്ത്യയിൽ കിട്ടുന്ന ഒരു ചായക്ക് അവിടെ 20 നേപ്പാളി രൂപ കൊടുക്കേണ്ടി വരും, കൂടുതൽ നേപ്പാളി രൂപ കിട്ടുന്നതിൽ വലിയ കര്യമൊന്നുമില്ല!)
ഇതിനിടയിൽ യാത്രയെ പറ്റിയുള്ള അത്യാവശ്യം വിവരങ്ങളൊക്കെ ചോദിച്ചു മനസ്സിലാക്കി. പുതിയ ഒരു നേപ്പാളി സിം കാര്‍ഡും എടുത്തു. ഒരു സഞ്ചാരി എന്ന നിലയിൽ കാര്യങ്ങള്‍ പറഞ്ഞു തരുന്നതിൽ നേപ്പാളികൾക്ക് നല്ല മനസ്സാണെന്നതാണ് എന്റെ അനുഭവം.
സിദ്ധാര്‍ത്ഥ് നഗറിലുള്ള ലുംബിനി ഗേറ്റ്
അതിര്‍ത്തിയിൽ നിന്നും തൊട്ടടുത്ത പ്രധാന പട്ടണമായ ഭൈരാവ (സിദ്ധാര്‍ത്ഥ നഗ‍ർ എന്നു പുതിയ പേര്) ഏകദേശം 5 കിലോമീറ്റർ അകലെയാണ്. നേപ്പാളിലെ പ്രധാന ടൂറിസ്റ്റ് കേന്ദ്രങ്ങളായ കാഠ്മണ്ഡു, പൊഖാറ എന്നീ സ്ഥലങ്ങളിലേക്ക് അവിടെ നിന്നും ബസ്സുകൾ ലഭിക്കും. ബുദ്ധന്റെ ജന്മസ്ഥലമായി ലുംബിനി, ബുദ്ധന്റെ കൊട്ടാരം സ്ഥിതിചെയ്ത കപിലവസ്തു എന്നീ സ്ഥലങ്ങൾ കാണുകയായിരുന്നു എന്റെ ആദ്യ ലക്ഷ്യം. സിദ്ധാര്‍ത്ഥ നഗറിൽ നിന്നും ലുംബിനിയിലേക്ക് ഏകദംശം 20 കി.മീ. മാത്രമേയുള്ളു. സുനൗലിയിൽ (ബേലിയ) നിന്നും സിദ്ധാര്‍ത്ഥ നഗറിലേക്കും അവിടെ നിന്നും ലുംബിനിയിലേക്കും എപ്പോഴും മിനി ബസ്സുകളുടെ സര്‍വ്വീസുണ്ട്.
വൈകിട്ട് മൂന്നു മണിയോടെ ലുംബിനിയിൽ എത്തി. മുറി ഓൺലൈനായി ബുക്കുചെയ്തിരുന്നു. 5 ഡോളർ നിരക്കിൽ വൃത്തിയുള്ള സിംഗിൾ മുറികൾ കിട്ടും. ഹോട്ടലിൽ എത്തിച്ചേര്‍ന്ന് അല്പം വിശ്രമിച്ചു, തുണിയൊക്കെ കഴുകി, കുളിയൊക്കെ കഴിഞ്ഞ് പുറത്തൊക്കെ ഒന്നു കറങ്ങി. ലുംബിനിയിലെ ചരിത്രസ്മാരകങ്ങളിൽ 5 മണിവരെയേ സന്ദർശകർക്ക് പ്രവേശനം ഉള്ളു. അതിനാൽ അടുത്ത ദിവസമാണ് ലുംബിനി സന്ദർശനത്തിന് സാധിച്ചത്.
ലുംബിനി ഒരു ചെറിയ ഒരു പട്ടണ പ്രദേശമാണ്. മുമ്പ് ഈ പ്രദേശം രുപന്ദേഹി എന്നാണ് അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. യുനെസ്കോയുടെ ലോക പൈതൃകപ്പട്ടികയിലുള്ള പ്രദേശമാണ് ലുംബിനി. ധാരാളം വിദേശ സഞ്ചാരികൾ, പ്രത്യേകിച്ചും ബുദ്ധമതവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടവര്‍, ഇവിടെ എത്തുന്നു.
ലുംബിനി സ്മാരക പ്രദേശം മുന്നു കിലോമീറ്റര്‍ ദൂരത്തിൽ പരന്നു കിടക്കകയാണ്. അതിനാൽ എല്ലാ പ്രദേശവും കൂടി നടന്നു കാണാൻ സാധ്യമല്ല. സൈക്കിൽ റിക്ഷയുടെ മാതൃകയിലുള്ള ഇലക്ട്രിക് റിക്ഷകളും ഇലക്ടിക് വണ്ടികളും ധാരാളം ലഭിക്കും. സൈക്കിൾ വാടകയ്ക്കെടുത്തു കറങ്ങുന്നവരും ധാരാളമുണ്ട്.
ഒരു സൈക്കിളിലാണ് ഞാൻ പര്യടനം നടത്തിയത്. റിക്ഷാ വാടകയൊക്കെ, ഇന്ത്യൻ നിരക്കുവച്ച് ചിന്തിച്ചാൽ അല്പം കൂടുതലാണ്. സൈക്കിളിനുതന്നെ, ഒരു മണിക്കൂറിന് 150 നേപ്പാളി രൂപ വാങ്ങും. ഒരു ദിവസത്തേക്ക് 500 നേപ്പാളി രൂപയാണ് സൈക്കിൾ വാടക. സൈക്കിളിൽ ചുറ്റിക്കറങ്ങുന്ന ധാരാളം വിദേശികളെ നമുക്കു കാണാൻ സാധിക്കും.
മായാദേവി ക്ഷേത്രം
ഹോട്ടലിന് തൊട്ടടുത്തു തന്നെയായിരുന്നു ശ്രീബുദ്ധന്റെ ജന്മസ്ഥലമായ, ബുദ്ധന്റെ മാതാവായ മായാദേവിയുടെ കൊട്ടാരം സ്ഥിതിചെയ്തിരുന്ന പ്രദേശം. ഈ പ്രദേശമാകെ ഇന്ന് ഒരു സംരക്ഷിത കേന്ദ്രമാക്കി മാറ്റിയിരിക്കുകയാണ്. ലുംബിനിയുടെ പ്രാധാന്യം മനസ്സിലാക്കി 1978ൽ ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയാണ് ലോകസമാധാനത്തിനായി അവിടെ ഒരു മാസ്റ്റര്‍ പ്ലാനിന് നേതൃത്യം നൽകിയത്. ഐക്യരാഷ്ട്രസഭാ തലവനായിരുന്ന യു. താണ്ടിന്റെ പ്രത്യേക താല്പര്യപ്രകാരം നേപ്പാൾ സര്‍ക്കാരുമായി ചേര്‍ന്ന് ആസൂത്രണം ചെയ്ത ഈ പദ്ധതി അനുസരിച്ച് സ്മാരകങ്ങള്‍ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രദേശത്തെ തെക്കുവടക്കായി മൂന്നു കിലോമീറ്റർ നീളത്തിലും ഒരു കിലോമീറ്റര്‍ വീതിയിലും മൂന്നു മേഖലകളായി തിരിച്ചിട്ടുണ്ട്. പവിത്രമായ ഉദ്യാനം, മഠങ്ങൾ, പുതിയ ലുംബിനി ഗ്രാമം എന്നിവയാണവ. പവിത്രോദ്യാനത്തിലാണ് ബുദ്ധന്റെ ജന്മസ്ഥലം ഉൾക്കൊള്ളുന്നത്.
മായാദേവിക്ഷേത്രം -പഴയ മഠങ്ങളുടെയും കെട്ടിടങ്ങളുടെയും അവശിഷ്ടങ്ങളുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ.
ഉൽഖനനം വഴി കണ്ടെത്തിയ കൊട്ടാരഭാഗം മാതാ മായാദേവിയുടെ പേരിലുള്ള ഒരു ക്ഷേത്രമാണ്. ഇതിന്റെ ചെറിയ വാതിലിലൂടെ ഉള്ളിലേക്കിറങ്ങി വേണം പഴയ കൊട്ടാര ഭാഗങ്ങള്‍ കാണാൻ. ഉള്ളിൽ ക്യാമറ അനുവദിക്കില്ല. മായാദേവി ക്ഷേത്രത്തിനു ചുറ്റും പഴയ കൊട്ടാരക്കെട്ടുകളുടെയും മഠങ്ങളുടെയും അടിത്തറയും അവശിഷ്ടങ്ങളും കാണാം. ചുറ്റും മനോഹരമായ ഉദ്യാനം സംരക്ഷിച്ചിരിക്കുന്നു. വലിയ വൃക്ഷങ്ങൾ നിറഞ്ഞ മനോഹരമായ പ്രദേശങ്ങളും നിരവധി റോഡുകളും നിറഞ്ഞതാണ് ഈ പ്രദേശം.
ശ്രീബുദ്ധനുമായി അഭേദ്യമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന നാല് പുണ്യസ്ഥലങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ലുംബിനി. സിദ്ധാർത്ഥ ഗൗതമന് ജ്ഞാനോദയമുണ്ടായ ബുദ്ധ ഗയ, ശ്രീബുദ്ധൻ ആദ്യമായി ധർമ്മപ്രഭാഷണം നടത്തിയ സാരാനാഥ്, അദ്ദേഹം നിർവാണം പ്രാപിച്ച കുശിനഗരം എന്നിവയാണ് മറ്റ് മൂന്ന് പുണ്യകേന്ദ്രങ്ങൾ.
ഗൗതമബുദ്ധന്റെ ആദ്യത്തെ പേര് സിദ്ധാർത്ഥൻ എന്നായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ അച്ഛൻ ശുദ്ധോദനനും, അമ്മ സുപ്രബുദ്ധന്റെ പുത്രി മായാദേവിയുമായിരുന്നു. സിദ്ധാർത്ഥൻ ജനിച്ചത് മാതൃഗൃഹമായ ലുംബിനിയിലായിരുന്നതായി രേഖപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഈ പുരാതന രാജവംശങ്ങളുടെ തിരോധാനത്തിനു ശേഷം ഈ പ്രദേശങ്ങളാകെ നശിച്ചും കാടുമൂടിയും പോയിരുന്നതിനാൽ ലുംബിനിയുടെ യഥാര്‍ത്ഥ സ്ഥാനം കണ്ടെത്താൻ കഴിഞ്ഞിരുന്നില്ല.
ലുംബിനിയിലെ അശോകസ്തംഭം
സഞ്ചാരികളായ ഷ്വാൻ ഝാങ് (ഹുയാൻ സാങ്), ഫാഹിയാൻ എന്നിവരുടെ വിവരണങ്ങളിൽ, അശോക ചക്രവര്‍ത്തി ലുംബിനി സന്ദര്‍ശിക്കുകയും അവിടെ ഒരു സ്തൂപം സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്തതായി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഇവരുടെ വിവരണങ്ങളിലെ സൂചനകളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി പുരാവസ്തു ഗവേഷകരായ ജനറൽ ഷംസേർ റാണ, അലോയിസ് ആന്റൺ ഫ്യൂറ‍‍ർ എന്നിവര്‍ നേപ്പാളിലെ രുപന്ദേഹി പ്രദേശത്ത് നടത്തിയ ഉൽഖനനത്തിലാണ് മണ്ണില്‍ മൂടിപ്പോയ അശേകസ്തൂപം 1896ൽ കണ്ടെത്തിയത്.
ശിലാസ്തംഭത്തിൽ ചുവട്ടിലായി പാലി ഭാഷയിൽ ബ്രാഹമി ലിപിയിൽ ഇപ്രകാരം കൊത്തി വച്ചിരിക്കുന്നു-
ദേവനാംപ്രിയ പ്രിയദർശിനി രാജാവിന്റെ രാജ്യാഭിഷേകത്തിന്റെ ഇരുപതാം വർഷത്തിൽ, അദ്ദേഹം നേരിട്ട് ഈ സ്ഥലത്തുവന്ന് ആരാധിച്ചു, കാരണം ശാക്യമുനി ബുദ്ധൻ ജനിച്ചതിവിടെയാണ്. വാഴ്ത്തപ്പെട്ടവൻ ഇവിടെ ജനിച്ചുവെന്ന് കാണിക്കുന്നതിനായി അവൻ അശ്വരൂപം വഹിക്കുന്ന ഒരു ശിലയും ഒരു ശിലാസ്തംഭവും ഇവിടെ സ്ഥാപിച്ചു. അവൻ ലുംബിനി ഗ്രാമത്തെ നികുതിരഹിതമാക്കുകയും, ഉല്പന്നങ്ങൾക്ക് എട്ടിലൊന്ന് വിഹിതം മാത്രം നിശ്ചയിക്കുകയും ചെയ്തു.
ലുംബിനിയലെ ഇ-റിക്ഷകൾ
ലോകത്തിന്റെ നാനാഭാഗത്തുനിന്നുമുള്ള ബുദ്ധസന്യാസിമാരും തീര്‍ത്ഥാടകരും മായാദേവി ക്ഷേത്രത്തിലെത്തി പ്രാ‍ത്ഥനയിൽ മുഴുകുന്നു. ലോകത്ത് ബുദ്ധമതം പ്രചാരമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ നിന്നെല്ലാം ലുംബിനിയിൽ മഠങ്ങള്‍ സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. അവിടെനിന്നെല്ലാം ധാരാളം സന്ദര്‍ശകരാണ് ദിനവും ലുംബിനിയിൽ എത്തുന്നത്. ലുംബിനിയുടെ വികസനത്തിനായി ഈ രാജ്യങ്ങളുടെയെല്ലാം സംഭാവനയും ലഭിക്കുന്നുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന് അന്തരീക്ഷ മലിനീകരണം ഒഴിവാക്കുന്നതിന്റെ ഭാഗമായി ജപ്പാൻ സര്‍ക്കാരിന്റെ വകയായാണ് ഇലക്ട്രിക് റിക്ഷകൾ അവിടെ വിതരണം ചെയ്തിട്ടുള്ളത് എന്നാണ് അറിയാൻ സാധിച്ചത്.
വിനോദത്തിനായാലും വിജ്ഞാനത്തിനായാലും ലുംബിനി സന്ദര്‍ശനം മറക്കാനാകാത്ത അനുഭവമാണ്.
